VERA CUBELA, LOZENA IVANOV    

VJEROVANJA U (NE)PRAVEDAN SVIJET I CENTRALNOST PRAVDE
Relacije s osjecajem koherentnosti i generaliziranim ocekivanjima u pogledu buducnosti


Cilj provedenog istrazivanja bio je ispitati konstruktnu valjanost i upotrebljivost zasebnih mjera vjerovanja u pravedan svijet (VUPS), vjerovanja u nepravedan svijet (VUNS) i centralnosti pravde u predvidjanju osjecaja koherentnosti, optimizma i pesimizma. Izbor ovih kriterija temelji se na postavci da su vjerovanja o pravednosti svijeta adaptivna u stupnju u kome poticu osjecaj sigurnosti, vlastite mogucnosti kontrole i pozitivna ocekivanja u vezi s buducim ishodima, koja bi trebala doprinositi dozivljaju svijeta kao uredjenog, predvidljivog, smislenog i dobronamjernog.
Istrazivanje je provedeno u skupini od 70 studenata Filozofskog fakulteta u Zadru. Kao mjere navedenih konstrukata koristene su Skala generalnog VUPS (Dalbert i sur., 1987), Skala personalnog VUPS (Dalbert, 1993), Skala centralnosti pravde (Dalbert i sur., 1987), Skala za mjerenje osjecaja koherentnosti (Antonovsky, 1987), te adaptirane verzije Changovih skala optimizma i pesimizma (Lackovic-Grgin i sur., 1998). VUNS je mjeren skalom od deset cestica a konstruirana je za potrebe ovog istrazivanja. Sve primijenjene skale pokazale su zadovoljavajucu pouzdanost tipa nutarnje konzistencije (koeficijent alpha .74 ili veci).
Sukladno nalazima prethodnih istrazivanja, VUPS je u personalnoj domeni izrazenije od VUPS opcenito i u neposrednijoj je vezi s mjerama osjecaja koherentnosti, optimizma i pesimizma. Skala VUNS je u ocekivanoj negativnoj korelaciji sa skalama VUPS (narocito sa skalom generalnog VUPS) i, nakon kontrole VUPS, ostaje u znacajnoj (pozitivnoj) vezi samo s pesimizmom. Bivarijatna veza VUNS s optimizmom nije znacajna, kao ni negativna veza s osjecajem koherentnosti nakon parcijalizacije VUPS. Centralnost pravde nije povezana niti s vjerovanjima o (ne)pravednosti svijeta, niti s mjerama osjecaja koherentnosti, optimizma i pesimizma. Dobiveni rezultati diskutiraju se u terminima nekih novijih tumacenja prirode i dimenzionalnosti konstrukta VUPS.

KLJUCNE RIJECI: vjerovanje u pravedan svijet, centralnost pravde, osjecaj koherentnosti, optimizam, pesimizam